Dit jaar bestaat Tiwos 100 jaar. 100 jaar waarin veel veranderd is in Tilburg. In het wonen en in de buurten. Op deze pagina belichten we de wijk Jeruzalem.

Selecteer uw wijk

Jeruzalem is gewoon mijn wijk…

Hartsvriendinnen Wilma en Wilma (62 en 60 in 2019) over hun jeugd in Jeruzalem

Wilma en Wilma zijn al heel hun leven vriendinnen en samen opgegroeid in Jeruzalem. “Mijn vader was bevriend met haar vader, en toen wij werden geboren zijn we bij elkaar gekomen en dat is zo gebleven. We weten gewoon alles van elkaar.”

“Jeruzalem is gewoon mijn wijk. Ik ken iedereen hier, mijn moeder woont ook nog hier, ze is al bijna 86 daar wil je ook bij in de buurt zitten. Als mijn moeder vroeger wegging, kon ik bij de buurvrouw gaan zitten. Dat was achterom, of via het touwtje uit de brievenbus. Dat touwtje hing er ‘s nachts nog, kon je gewoon laten hangen.

 

We hadden boven drie slaapkamers. En een lavetbadje in de badkamer. Een soort aanrecht met een groot gat waar je in kunt zitten. Daar gingen we in bad en mijn moeder deed de was er in. Of ze spoelde de luiers uit. Ik heb er zelf ook nog een gehad. We woonden in ons huis met mijn twee zussen en twee broers, mijn vader en moeder en een kostganger. Ik wist niet beter, hij was er al toen ik geboren werd. Ons Kees hoorde er gewoon bij en kreeg ook altijd wat met vaderdag. Ik denk dat mijn ouders het deden voor het geld, er was veel armoede toen en bij ons ging het financieel niet echt goed. We waren blij met een ijsje van een dubbeltje, zo’n dubbele, die brak mijn moeder dan en dan kregen we ieder de helft.
Elektriciteit ging via een kastje in de kelder. Daar deed je dan een gulden in en dan had je weer voor een paar uur stroom. Maar mijn moeder had niet zoveel geld dus dan knipte ze van een kartonnetje een muntje. Maar als ze daar achter kwamen dan kreeg ze een knaak boete. Toch heeft ze het vaak gedaan. Het licht sprong vaak opeens uit, en anders zaten we in het donker.

We speelden met hele groepen bij de flats. Elastieken, kaatsenballen, of belletje lellen en een beetje vervelen. We gingen ook wel eieren gooien vanaf het viaduct, dan vroegen we hoe laat het was en als ze dan omhoog keken gooiden we met eieren. We waren altijd buiten. En als we binnen waren zaten we in de keuken. In de huiskamer daar kwam je niet. De keuken was gezelliger, daar zat mijn vader altijd en als je dan binnenkwam zette hij thee. Ik heb een keer in de woonkamer gezeten, toen mijn moeder uit dat huis wegging. Ik vond het niks, kom we gaan weer in de keuken zitten zei ik.

Er waren een paar kleine winkeltjes in de wijk. De bakker en een groenteboer en de Spar. Daar heb ik twee jaar gewerkt als winkeljuffrouw. En toen ben ik naar de Abee gegaan. Wat ik verdiende moest ik afgeven, en dan kreeg ik wat zakgeld. Als we ’s avonds wat nodig hadden dan klopten we bij de winkel aan en zeiden ze, kom maar achterom. Schrijf maar op. Het was altijd gezellig druk bij ons ’s avonds. Dan zaten er vrienden van mijn vader en moeder en die dronken dan samen.

De wijk is nu prachtig geworden. Maar veel bekenden van de oude generatie zijn weg. We zijn nu minder close. Ik kom zelf nog dagelijks in het buurthuis, daar drink ik even een bakkie, als ik er niet ben dan bellen ze. Ja, dit is mijn wijk, ik ga hier nooit meer weg.”

Lees verder

Ontstaan van de wijk Jeruzalem.

Bron: collectie regionaal archief Tilburg

De plek waar nu Jeruzalem ligt, was vanouds een puur agrarisch gebied onder de ‘herdgang’ Loven.

In 1924 bij de onthulling van het standbeeld voor Willem II wordt het stuk tussen de Sint Josephstraat en de gemeentegrens hernoemd tot ‘Koningshoeven’ en in 1960 het stuk tot aan de Ringbaan-Zuid in ‘Prinsenhoeven’.

Het noordelijkste deel, toen dicht aan het kanaal gelegen, met zich ver naar het noorden tot aan de Kommerstraat bij de ingang van de haven uitstrekkende akkers, werd in 1934 door de gemeente “in het belang der volkshuisvesting”, zo staat in de akte, gekocht van de toenmalige eigenaren. Daarmee verwierf de gemeente het grootste deel van de ondergrond voor de later aangelegde rijksweg en wijk Jeruzalem. Voor het voltooien van de wijk kocht de gemeente in 1949 nog huisjes en akkers dicht bij de havenmond.

Rückert tekende precies op de plek van Jeruzalem op zijn ontwerp een ’tuinwijk’. Het op zijn Uitbreidingsplan gebaseerde uitbreidingsplan Hoeven dat het gehele gebied vanaf de Broekhovenseweg en Piusstraat tot aan het Wilhelminakanaal en ten zuiden van de haven besloeg is vanuit het westen langzaam en schoksgewijs ontwikkeld. Het eerst de Vogeltjesbuurt met sociale woningbouw. Vervolgens de wijk rond het Stuivesantplein, ten dele sociale woningbouw en deels ook particuliere projecten. Het idee van Rückert om de Ringbaan-Zuid met een boog om deze gerealiseerde projecten naar de kruising van de Hoevenseweg met de haven te laten lopen, hem daar te laten oversteken, vervolgens langs de noordkant van de haven verder te laten lopen en pas daar op de Ringbaan-Oost aan te laten sluiten, werd verlaten. In plaats daarvan werd aan de heren Van den Bergh de gelegenheid geboden om op door hen verworven gronden tussen de Beekse Dijk en de Hoevenseweg een gigantische moderne textielfabriek te bouwen: de nog bestaande Aabe-fabrieken. Rückert had ook wel industrie langs de haven en het kanaal voorzien, maar niet in die grootte.

Lees verder

Ringbaan

Fotograaf: Schmidlin
Bron: Collectie regionaal archief Tilburg
Nog voor de oorlog wordt het zandlichaam van de Ringbaan Zuid aangelegd. De afbouw met aansluiting op de Ringbaan-Oost en de voortzetting met een brug over het kanaal als rijksweg naar Eindhoven zou pas na de oorlog geschieden. Die wegen werden zoals uit de eerste tekeningen van de wijk blijkt nog niet als een grote barrière gezien.

De plannenmakers voorzagen toen nog de mogelijkheid om ook ten zuiden van de Meierijbaan woningen te bouwen in een subwijkje dat op het latere Jeruzalem aansloot. Er is dan nog een heel eenvoudig stratenplan, maar duidelijk is wel dat wat nu de Caspar Houbenstraat is, in de visie van de ontwerpers met een soort pleintje in de Ringbaan Oost, onderdeel moest worden van een brede oost-westverbinding van Broekhoven tot aan het kanaal. Nog in een toelichtende brief van de directeur Publieke Werken van februari 1940 wordt rekening gehouden met de mogelijkheid, dat een nieuw parochiecentrum kan worden gerealiseerd aan weerskanten van de Caspar Houbenstraat. Dat geeft aan, dat men toen absoluut nog

geen geïsoleerde ligging van de wijk voorzag. De verkeersontwikkeling heeft daar echter wel voor gezorgd.

Lees verder

Bouw na de oorlog

Bron: bureau voor statistiek en voorlichting, collectie regionaal archief Tilburg

Tijdens de oorlog kwam de bouw van woningen stil te liggen. Het stijgend aantal huwelijken en dus gezinnen vlak na de oorlog, leidde tot een zeer problematische situatie op de woningmarkt. Herziene uitbreidingsplannen, die tijdens de bezetting in de kast waren blijven liggen, moesten versneld worden uitgevoerd. En daar was ‘De Hoeven’ er een van.

De wederopbouw kwam natuurlijk ook door materiaalschaarste en een verwoeste infrastructuur niet zo erg snel op gang. Maar nu ging de gemeente naast de woningbouwverenigingen weer zelf aan de slag, geholpen door maatregelen zoals rijkssubsidies. In 1949 werden door de gemeente en voorgefinancierd door het Rijk 168 woningen volgens het Airey-systeem gebouwd aan de Koningshoeven (de bijnaam Jeruzalem ontstond daarna pas in de volksmond) op het terrein omsloten door de Ringbaan-Oost, de Meierijbaan, het Wilhelminakanaal en de al voor 1941 (dan wordt de naam gegeven) geprojecteerde Caspar Houbenstraat. Het terrein was opgehoogd met zand dat beschikbaar gekomen was door de uitdieping van het kanaal. De eerste woningen konden in juli 1949 worden verhuurd.

 

Bron: https://www.historietilburg.nl/wp-content/uploads/Jaargang-18-2000-nummer-3.pdf‎

Lees verder

Meierijbaan

Fotograaf: Dré van den Boogaard
Bron: collectie regionaal archief Tilburg

In oktober 1944 werd door de Duitse bezetter de brug van de Meierijbaan over het Wilhelminakanaal opgeblazen. De Meierijbaan maakte van 1950 tot eind 1971 deel uit van Rijksweg 63 (Breda-Tilburg-Eindhoven). Na de ingebruikneming van de nieuwe Rijksweg 58 werd de weg afgesloten voor alle gemotoriseerd verkeer. Sinds 1994 loopt er over de Meierijbaan een fietspad naar Moergestel.

Airey-systeem

Bron: bureau voor statistiek en voorlichting, collectie regionaal archief Tilburg

In de wederopbouwperiode na de Tweede Wereldoorlog werd vanwege de schaarste aan materiële ‎en financiële middelen geëxperimenteerd met nieuwe, industriële bouwwijzen. Dit leidde een ‎periode in van wederopbouwarchitectuur (1945-1965). Het Engelse Airey-systeem werkte met standaardmaten, ‎standaardplattegronden en betonnen prefab-bouwonderdelen. Het ‎bestond uit een skelet van beton en staal met buiten- en binnenbekleding van beton- en ‎houtvezelplaat. De huizen in Jeruzalem zijn met de hand gebouwd; er kwam geen hijskraan aan te pas. Sommige delen zaten letterlijk met ijzerdraad aan elkaar.

laden...